Γονεϊκά στυλ ανατροφής : Θεωρητική ανάλυση και εφαρμοσμένες κατευθύνσεις από την Ψυχολόγο και Συστημική Οικογενειακή Θεραπεύτρια Αγαθή Μάνου

• Η γονεϊκότητα αποτελεί μια δυναμική διαδικασία ωρίμανσης των γονέων διαμέσου της αλληλεπίδρασης με τα παιδιά τους.

• Ο τρόπος που συμπεριφερόμαστε, συσχετιζόμαστε και αλληλεπιδρούμε με το παιδί μας συνδέεται με την υγιή του ανάπτυξη και ευημερία.
• Οι τέσσερις κύριοι τύποι γονεϊκών στυλ ανατροφής είναι:
• Το αυταρχικό
• Το αμέτοχο ή  αδιάφορο
• Το επιτρεπτικό ή επιεικές
• Το δημοκρατικό

1.    Οι Αυταρχικοί Γονείς

• Επιλέγοντας αυτό το στυλ οι γονείς δίνουν προτεραιότητα στην υπακοή και την πειθαρχία και συχνά επιβάλλουν πολύ συγκεκριμένους κανόνες χωρίς περιθώριο για διαπραγμάτευση.
• Είναι ιδιαιτέρως αυστηροί και απόλυτοι και έχουν υψηλές προσδοκίες από τα παιδιά τους.
• Τείνουν να μη δίνουν εξηγήσεις σχετικά με τους κανόνες που θέτουν και να μη δείχνουν ευελιξία στην αντιμετώπιση των παιδιών τους.
• Δε συζητούν, απλώς αναγκάζουν το παιδί να ακολουθήσει τις επιθυμίες και τις οδηγίες τους.
• Επιδεικνύουν σεβασμό στην εργατικότητα και τη σκληρή προσπάθεια και έχουν ιδιαίτερο άγχος όσον αφορά στην κοινωνική σύγκριση.
• Θέλουν το παιδί τους να πρωτεύει και μονίμως συγκρίνουν την επίδοσή του με εκείνη άλλων παιδιών.  

2.    Oι Αμέτοχοι ή Αδιάφοροι Γονείς

• Γονείς με αυτό το στυλ είναι συνήθως απομακρυσμένοι από τη ζωή των παιδιών τους, έχουν χαμηλές προσδοκίες από αυτά και προσφέρουν ελάχιστη υποστήριξη.
• Οι αδιάφοροι γονείς συνήθως καλύπτουν τις βασικές ανάγκες των παιδιών τους, ωστόσο αφήνουν το παιδί να ενεργήσει όπως επιθυμεί καθώς θέτουν πολύ λίγους κανόνες.
• Η ενέργεια που καταναλώνεται και ο χρόνος που δαπανάται στην αλληλεπίδρασή τους με το παιδί είναι τα ελάχιστα.
• Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι συχνά δεν αποτελεί συνειδητή επιλογή, αλλά μπορεί να προκύψει λόγω εξωτερικών παραγόντων, όπως προβλήματα ψυχικής υγείας των γονέων, στρες, φτώχεια ή έλλειψη χρόνου.

3. Oι Επιτρεπτικοί ή Επιεικείς Γονείς

• Ενώ ο γονείς αυτοί είναι στοργικοί και επικοινωνιακοί, δεν θέτουν σαφή όρια και κανόνες και δυσκολεύονται ιδιαίτερα να πουν όχι.
• Αποδέχονται τις παρορμήσεις του παιδιού τους και τα οποιαδήποτε θέλω του.
• Δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στην ελευθερία του παιδιού παρά στην υπευθυνότητα.  
• Συχνά αποφεύγουν τις αντιπαραθέσεις και ενδίδουν στις απαιτήσεις του παιδιού προκειμένου να το κρατήσουν ευτυχισμένο.
• Συχνά παρατηρείται το φαινόμενο της “εξαργύρωσης” της έλλειψης κοινού χρόνου με το παιδί με παραπανήσια ανοχή, επιείκεια και υπερβολικές  υλικές παροχές ή προνόμια προς το παιδί τους.
• Αν και αυτό το στυλ διαπαιδαγώγησης μπορεί να προωθήσει την ανοιχτή επικοινωνία και τους ισχυρούς δεσμούς, η έλλειψη ορίων και δομής μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολίες στην ανάπτυξη δεξιοτήτων αυτοπειθαρχίας, συναισθηματικής ρύθμισης και σεβασμού των κανόνων.

4.    Oι Δημοκρατικοί Γονείς

• Θέτουν σταθερά όρια και προσδοκίες και είναι πρόθυμοι να τα συζητήσουν και να τα εξηγήσουν.
• Ανταποκρίνονται στις ανάγκες του παιδιού τους με σταθερότητα αλλά και ευελιξία.
• Οι απαιτήσεις τους από το παιδί διαμορφώνονται ανάλογα με την ηλικία και τις ιδιαιτερότητές του.
• Συζητούν πολύ με το παιδί τους και το ακούν ενεργά.
• Ενθαρρύνουν το παιδί τους  να εκφράζει τις απόψεις, τα συναισθήματα και τις απορίες του.
• Παρέχουν ένα ζεστό και υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον.
• Δείχνουν έμπρακτα την αγάπη, τη στοργή και το ενδιαφέρον τους.

Ποιο στυλ ανατροφής υποστηρίζει καλύτερα την υγιή ανάπτυξη;

• Η δημοκρατική προσέγγιση αποτελεί το πιο υγιές αναπτυξιακά και το πιο αποτελεσματικό στυλ ανατροφής.
• Το δημοκρατικό γονεϊκό στυλ βοηθά τα παιδιά να γίνουν ανεξάρτητα,  υπεύθυνα και αυτόνομα, ενώ καλλιεργεί την αυτοεκτίμηση και την ψυχική ανθεκτικότητα.
• Η συνέπεια και η προβλεψιμότητα που προσφέρει το δημοκρατικό στυλ διαπαιδαγώγησης δημιουργεί την αίσθηση ασφάλειας που έχουν ανάγκη τα παιδιά.
• Ας μην ξεχνάμε ότι το κάθε παιδί είναι διαφορετικό και μοναδικό, με διαφορετικές αντιδράσεις και ανάγκες.
• Καλό είναι λοιπόν να παρατηρούμε και να αφουγκραζόμαστε το παιδί μας, ώστε να προσαρμόζουμε τη διαπαιδαγώγησή του ανάλογα με το τι λειτουργεί καλύτερα για το ίδιο.

Ας μην ξεχνάμε ότι εμείς είμαστε το παράδειγμα που θα μιμηθούν τα παιδιά μας!

Τα παιδιά είναι καλό να αισθάνονται ότι εμείς οι γονείς,

τα ενήλικα πρόσωπα αναφοράς,

κρατάμε το τιμόνι της οικογένειας

με αγαπητικότητα αλλά και με στιβαρότητα

διότι η πυρηνική τους ανάγκη για την ευημερία τους 

είναι η αίσθηση της ασφάλειας!

Μάνου Αγαθή – Δήμητρα

Ψυχολόγος Α.Π.Θ. MSc

Εκπ. Συστημική Οικογενειακή Θεραπεύτρια