Η ψυχολόγος του «Χαμόγελου του Παιδιού», Ιωάννα Χαρδαλούπα, αναλύει στο Metro24 , το θέμα της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού (bullying)
Το Metro24.gr είναι περήφανο που ανακοινώνει την έναρξη μιας σημαντικής συνεργασίας με τον Οργανισμό «Το Χαμόγελο του Παιδιού», με στόχο την υποστήριξη και προστασία των παιδιών σε όλη την Ελλάδα. Μέσα από αυτή τη συνεργασία, το Metro24.gr δεσμεύεται να στηρίξει πρωτοβουλίες που προάγουν την ευημερία, την ασφάλεια και τη χαρά των παιδιών, ενισχύοντας παράλληλα την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα που αφορούν τα παιδιά και τις ανάγκες τους.
Στο πλαίσιο αυτό, φιλοξενούμε την ψυχολόγο Ιωάννα Χαρδαλούπα , Ψυχολόγο (MSc) και Συντονίστρια του Τμήματος Πρόληψης κι Ευαισθητοποίησης Παιδιών, Γονέων κι Εκπαιδευτικών , του Εθνικού Κέντρου για τις Εξαφανίσεις και τα Υπο Εκμετάλλευση παιδιά του Κέντρου Άμεσης Κοινωνικής και Ιατρικής Επέμβασης Πειραιά, για να αναδείξουμε ένα θέμα που ταλανίζει την κοινωνία μας: την ενδοσχολική βία.
Μέσα από την εμπειρία και τις γνώσεις της, θα παρουσιαστούν οι επιπτώσεις της βίας στα παιδιά, τρόποι πρόληψης και πρακτικές λύσεις που μπορούν να κάνουν τη σχολική ζωή ασφαλέστερη και πιο υγιή για όλους.
Μέσα από αυτή τη συνεργασία, κάθε δράση και κάθε πρωτοβουλία αποκτά μεγαλύτερο αντίκτυπο, φέρνοντας κοντά την κοινωνία και τα παιδιά που χρειάζονται τη φροντίδα και τη στήριξή μας.
Ακολουθεί η συνέντευξη :
- Κατανόηση του φαινομένου
Κ. Χαρδαλούπα τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο «ενδοσχολική βία»; Υπάρχουν διαφορετικά είδη που συχνά αγνοούνται;
Η Ενδοσχολική Βία (school violence) είναι ένα υποσύνολο της βίας που εκδηλώνεται στο σχολικό περιβάλλον, δηλαδή οπουδήποτε στον χώρο του σχολείου, σε τάξη, προαύλιο, διαδρόμους κλπ.
Ένας μαθητής/μια μαθήτρια θεωρείται ότι, εκφοβίζεται από άλλα παιδιά, όταν επανειλημμένα και συστηματικά δέχεται βία από έναν ή περισσότερους συμμαθητές ή συμμαθήτριές του. H βία μπορεί να είναι σωματική, λεκτική, συναισθηματική (ή/και διαδικτυακή). Είναι σημαντικό να δίνεται έμφαση σε κάθε διαφορετική μορφή βίας καθώς είναι το ίδιο σοβαρή. Μάλιστα, συχνά η ψυχολογική βία συνυπάρχει με όλες τις υπόλοιπες μορφές βίας καθώς υβριστικοί χαρακτηρισμοί και η υποτίμηση του ατόμου οδηγούν στην παραγωγή δυσάρεστων συναισθημάτων, στεναχώριας, θυμού ακόμα και ενοχοποιημένης συμπεριφοράς.
Για να θεωρηθεί εκφοβισμός (Bullying) μία συμπεριφορά πρέπει να έχει τέσσερα χαρακτηριστικά. Αυτά είναι τα εξής:
· Να γίνεται συστηματικά
· Να γίνεται από πρόθεση
· Nα έχει στόχο να πληγώσει κάποιον/κάποια
· Να υπάρχει ανισορροπία δύναμης των ατόμων που εμπλέκονται
Ποιοί είναι οι πιο συχνοί παράγοντες που οδηγούν ένα παιδί να γίνει ΄΄θύμα΄΄ ή ΄΄θύτης΄΄ ;
Κατ’ αρχάς θα ήταν σημαντικό να αναφέρουμε ότι, στην προσέγγιση του φαινομένου του εκφοβισμού αλλά και της βίας ευρύτερα προτιμώνται οι περιφραστικοί τρόποι αναφοράς των ανθρώπων που εμπλέκονται σε αυτό. Ήτοι, αντί να χρησιμοποιούνται οι όροι «θύτης» και «θύμα» προκειμένου να μην υιοθετείται ο ρόλος και η έννοια στη ζωή του παιδιού αλλά και οποιουδήποτε ανθρώπου αναφέρεται ως «παιδί που εκφοβίζει» και «παιδί που εκφοβίζεται». Ως προς τους παράγοντες που δύνανται να οδηγήσουν ένα παιδί να ασκήσει ή να βιώσει εκφοβισμό είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ποικίλλουν. Σχετίζονται με τα βιώματα ενός παιδιού, της οικογένειας που ανήκει ακόμα και του περιβάλλοντος που συσχετίζεται. Οι λόγοι επίσης μπορεί να είναι κοινωνικοί, ατομικοί , οικογενειακοί ή και να μεταβάλλονται από τις συνθήκες. Επιπροσθέτως, η πίεση των συνομηλίκων αποτελεί ένα σοβαρό παράγονται συμμετοχής παιδιών και εφήβων σε τέτοια φαινόμενα. Τέλος, παράγοντας που επηρεάζει την συμμετοχή των παιδιών στη βία στο σχολείο είναι και η πολιτική που χαράσσει και η εκάστοτε σχολική μονάδα με το εκπαιδευτικό προσωπικό ως προς την πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Πώς μπορούμε να διακρίνουμε την ενδοσχολική βία από απλές διαφωνίες ή «παιχνιδιάρικες» διαμάχες μεταξύ παιδιών;
Ο εκφοβισμός και το πείραγμα αποτελούν δύο διαφορετικές μορφές συμπεριφοράς, με σημαντικές διαφορές μεταξύ τους. Στον εκφοβισμό συνήθως δεν διατηρούνται φιλικές σχέσεις, αλλά αντίθετα κυριαρχεί μια ανισορροπία δύναμης, στην οποία ένα παιδί επιδιώκει να βλάψει το άλλο. Πρόκειται για επαναλαμβανόμενα περιστατικά με πρόθεση να προκαλέσουν σωματικό ή ψυχικό πόνο, γεγονός το οποίο οδηγεί σε τραυματικές εμπειρίες και μπορεί να έχει μακροχρόνιες αρνητικές συνέπειες για το παιδί που εκφοβίζεται αλλά και το παιδί που εκφοβίζει. Αντιθέτως, το πείραγμα εμφανίζεται κυρίως ανάμεσα σε φίλους ή παρέες, βασίζεται σε ισότιμες σχέσεις και δεν υπάρχει πρόθεση για πρόκληση βλάβης. Τα περιστατικά αυτά είναι μεμονωμένα και οι συνέπειες τους είναι πρόσκαιρες, χωρίς να αφήνουν βαθιά τραύματα. Έτσι, η βασική διάκριση ανάμεσα στον εκφοβισμό και το πείραγμα έγκειται τόσο στην πρόθεση όσο και στη διάρκεια και στις επιπτώσεις της συμπεριφοράς.
2. Επιπτώσεις και συνέπειες
Ποιες είναι οι ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες για τα παιδιά που υφίστανται βία στο σχολείο;
Η ενδοσχολική βία έχει σοβαρές συνέπειες στην ψυχολογική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Τα παιδιά που υφίστανται βία στο σχολείο συχνά παρουσιάζουν άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, καταθλιπτικόμορφα συμπτώματα, φοβίες, δυσκολία συγκέντρωσης και διαταραχές ύπνου, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστούν και στοιχεία μετατραυματικού στρες. Παράλληλα, τείνουν να αποσύρονται κοινωνικά, να απομονώνονται από τις παρέες τους και να δυσκολεύονται στη δημιουργία και διατήρηση υγιών σχέσεων με τους συνομηλίκους, γεγονός το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικό αποκλεισμό και μειωμένη ικανότητα εμπιστοσύνης.
Η έγκαιρη αναγνώριση και η στήριξη από γονείς/κηδεμόνες, εκπαιδευτικούς και ειδικούς είναι καθοριστικής σημασίας, ώστε να προληφθούν μακροπρόθεσμες αρνητικές συνέπειες και να ενισχυθεί η ψυχική ανθεκτικότητα, η ακαδημαϊκή πρόοδος και η κοινωνική ένταξη του παιδιού.
Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει η ενδοσχολική βία στη σχολική απόδοση και στις σχέσεις με τους συμμαθητές;
Σε επίπεδο σχολικής απόδοσης, η άσκηση βίας ή η βίωση αυτής μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της συγκέντρωσης και της συμμετοχής στην τάξη, χαμηλότερη επίδοση σε τεστ και εργασίες, καθώς και αυξημένες απουσίες λόγω φόβου ή αποφυγής του ίδιου του σχολείου καθώς συχνά τα παιδιά που εκφοβίζονται μπορεί να προέρχονται από το ίδιο σχολικό περιβάλλον με τα παιδιά που εκφοβίζουν. Το παιδί ενδέχεται να χάσει το κίνητρό του για μάθηση και να βιώσει έντονη ματαίωση, γεγονός το οποίο ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά τη συνολική σχολική του πορεία. Επιπλέον, στις σχέσεις με τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριες παρατηρείται κάποιες φορές απόσυρση, δυσπιστία ή ακόμη και αντιδραστική, επιθετική συμπεριφορά ως μηχανισμός άμυνας.
Πώς επηρεάζει η βία τη μακροπρόθεσμη ψυχολογία ενός παιδιού;
Η εμπειρία βίας στη σχολική ηλικία μπορεί να αφήσει βαθιά και μακροχρόνια αποτυπώματα στην ψυχολογία ενός παιδιού μόνο στις περιπτώσεις όμως που αυτή η εμπειρία δεν πλαισιωθεί σωστά ή και καθόλου από κανέναν έμπιστο ενήλικα ή φορέα στον οποίο έχουν εμπλακεί τα παιδιά.. Σε επίπεδο αυτοεικόνας και αυτοεκτίμησης, το παιδί συχνά μεγαλώνει με αισθήματα μειονεξίας, ανασφάλειας και χαμηλής αυτοπεποίθησης, στοιχεία που επηρεάζουν τις επιλογές και τις σχέσεις του στην ενήλικη ζωή. Οι διαπροσωπικές του σχέσεις μπορεί να σημαδεύονται από δυσκολία στην εμπιστοσύνη, φόβο απόρριψης ή, αντίθετα, την υιοθέτηση ελεγκτικών ή επιθετικών συμπεριφορών ως μηχανισμούς άμυνας.
Στον τομέα της ψυχικής υγείας, η βία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αγχωδών και καταθλιπτικών διαταραχών, μετατραυματικού στρες ή ακόμη και προσφυγής σε ουσίες ως τρόπο διαφυγής. Η εκπαιδευτική και επαγγελματική πορεία μπορεί επίσης να επηρεαστεί, καθώς η μειωμένη αυτοπεποίθηση και ο φόβος της αποτυχίας περιορίζουν τη φιλοδοξία και την εξέλιξη.
Παρά τις δυσκολίες αυτές, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι, με την κατάλληλη υποστήριξη, το παιδί μπορεί να αναπτύξει ανθεκτικότητα, ενσυναίσθηση και εσωτερική δύναμη, μετατρέποντας την τραυματική εμπειρία σε εφόδιο ωριμότητας. Η βία δεν τελειώνει τη στιγμή που σταματά στο σχολικό περιβάλλον· μπορεί να ακολουθεί το άτομο και στην ενήλικη ζωή, επηρεάζοντας την ψυχική του ισορροπία, τις σχέσεις και την αίσθηση ταυτότητας. Για τον λόγο αυτό, υφίσταται η έννοια τις επανορθωτικής εμπειρίας. Επιπλέον, η έγκαιρη παρέμβαση του σχολείου και της οικογένειας είναι καθοριστικές, αλλά και η θεραπευτική προσέγγιση, εφόσον χρειάζεται, ώστε να μειωθούν οι αρνητικές συνέπειες και να ενισχυθεί η ψυχική ανθεκτικότητα.
3. Πρόληψη και αντιμετώπιση
Τι ρόλο μπορούν να παίξουν οι γονείς για να προστατέψουν τα παιδιά τους ή να τα βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν περιστατικά βίας;
Ο ρόλος των γονέων/κηδεμόνων αλλά των φροντιστών των παιδιών ευρύτερα είναι κομβικός τόσο σε επίπεδο αναγνώρισης όσο και αντιμετώπισης και ενδυνάμωσης των παιδιών που ενδέχεται να δεχθούν εκφοβισμό ή βία. Αρχικά, είναι σημαντικό οι ίδιοι οι γονείς να ενημερώνονται για τέτοια φαινόμενα, καλές πρακτικές και πηγές βοήθειας καθώς συχνά παρατηρείται ότι, λόγω άγνοιας ή ελλιπούς γνώσης στο φαινόμενο μπορεί να παρερμηνευθεί μια συνθήκη. Κάτι τέτοιο έχει ως αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η κατάσταση για όλους, όσοι εμπλέκονται σε αυτή με ενδεχόμενο τελικά να στηρίζεται πλημμελώς το παιδί. Είναι σημαντικό, λοιπόν, τα πρόσωπα αναφοράς για ένα παιδί, όπως οι γονείς να λαμβάνουν υπόψιν ότι, και οι ίδιοι αποτελούν πρότυπα προς μίμηση. Επομένως ο τρόπος που διαχειρίζονται τις συγκρούσεις ή τις δύσκολες καταστάσεις και τα συναισθήματά τους έχει αντίκτυπο στα παιδιά, τα οποία «απορροφούν» αυτούς τους κραδασμούς.
Είναι πολύ βοηθητικό οι γονείς να αποτελούν ενεργητικούς ακροατές και να ανταποκρίνονται σε κάθε ερέθισμά τους. Το παιδί που συζητά μαζί τους συναισθήματα, σκέψεις και προβληματισμούς σημαίνει ότι, αποζητά μια απάντηση, η οποία είναι σπουδαίο να επικυρώνει αυτά τα συναισθήματα αποφεύγοντας την ακύρωση ή την υποτίμηση αυτών. Επιπροσθέτως, αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα να προσφέρουν χρόνο και χώρο και να αναζητούν τρόπους διαχείρισης που να μην περιλαμβάνουν βίαιο ή επιθετικό ύφος αλλά να στοχεύουν σε δεξιότητες συνύπαρξης με διακριτά τα προσωπικά όρια και το σεβασμό της διαφορετικότητας του άλλου.
Κρίνεται σκόπιμο να επιδιώκεται καλή επικοινωνία και αγαστή συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς και τη σχολική κοινότητα καθώς τα περιστατικά του εκφοβισμού δεν αφορούν μόνο τη δυναμική που αναπτύσσεται μεταξύ των εμπλεκόμενων παιδιών αλλά ευρύτερα τους ανθρώπους που άμεσα ή έμμεσα συμμετέχουν σε αυτό. Αφορά την ομάδα των παιδιών που παρατηρούν ή που μπορεί να αναζωπυρώνουν τις συγκρούσεις, τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς/κηδεμόνες και όσους φροντίζουν τα παιδιά. Οι ενήλικες οφείλουν να έχουν ενεργά αντανακλαστικά και να πλαισιώσουν τα παιδιά από την έναρξη του φαινομένου.
Πώς μπορούν οι εκπαιδευτικοί να αναγνωρίσουν και να παρέμβουν σε περιστατικά ενδοσχολικής βίας;
Βασικό εργαλείο ανίχνευσης ενδείξεων εκφοβισμού και σχολικής βίας είναι η παρατήρηση και η ενεργητική ακρόαση σε συνδυασμό με το πραγματικό ενδιαφέρον. Η οποιαδήποτε απότομη αλλαγή στη συμπεριφορά των παιδιών, η αίσθηση ότι «χάνεται» μέσα στο μάθημα ή αποσύρεται από τη μαθησιακή και κοινωνική εμπειρία, την αλληλεπίδραση με συνομηλίκους δημιουργεί υποψίες ότι, κάτι ενδέχεται να συμβαίνει. Επιπλέον, ένας εκπαιδευτικός ο οποίος βρίσκεται κοντά στα παιδιά, διαθέτει κοινωνικές δεξιότητες και τρόπους προσέγγισης των παιδιών καθώς και ενσυναίσθηση, γίνεται πολλές φορές αποδέκτης της πληροφορίας από τα ίδια τα παιδιά καθώς έχει δημιουργήσει κλίμα εμπιστοσύνης. Τέλος, η Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή SOS 1056 που λειτουργεί «Το Χαμόγελο του Παιδιού» είναι ένα σημαντικό εργαλείο για τους εκπαιδευτικούς , ώστε εχέμυθα , δωρεάν, ανώνυμα καθ΄όλη τη διάρκεια του 24ωρού να απευθύνονται για κατευθύνσεις και ψυχολογική υποστήριξη.
Υπάρχουν πρακτικές στρατηγικές ή προγράμματα που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά στην πρόληψη της βίας στα σχολεία;
Οι σχολικές μονάδες που φροντίζουν τις ψυχοκοινωνικές και συναισθηματικές ανάγκες των μαθητών/μαθητριών, δίνουν έμφαση στις αξίες, στη σημασία του διαλόγου και της διαπραγμάτευσης με έλλογα μέσα αλλά και ταυτόχρονα δίνουν χώρο να εκφραστούν τα παιδιά και να νιώσουν ότι, αξίζουν το καθένα για διαφορετικό λόγο, εμφανίζουν χαμηλά ποσοστά βίας και εκφοβισμού. Σ’ αυτό, αρωγοί είναι τα προγράμματα πρόληψης στα οποία τα παιδιά μέσα από βιωματικά εργαστήρια ή διαδραστικές δραστηριότητες και δράσεις αναπτύσσουν εφόδια, ώστε να είναι ψυχικά ενδυναμωμένα. Αυτό, τα ωθεί εν τέλει τόσο να μην επιλέγουν να ασκούν βία όσο και αν συμβεί να τη βιώσουν να ανταποκριθούν με υγιείς τρόπους διατηρώντας την ψυχική τους ανθεκτικότητα.
Υπάρχουν, προγράμματα στα οποία ομάδες τάξεων αναλαμβάνουν ρόλο διαμεσολάβησης- ενεργό ρόλο δηλαδή στη διευθέτηση συγκρούσεων με αποτέλεσμα όλα τα παιδιά να νιώθουν ότι, μπορούν να ανταπεξέλθουν και ότι με τη στάση τους μπορούν να επηρεάσουν, να εμπνεύσουν άλλα παιδιά και να νοιαστούν. Βασικό συστατικό είναι η ασφάλεια ότι, μπορούν να υπάρξουν και να συνδεθούν μεταξύ τους ακόμα και σε δύσκολες καταστάσεις. Αξιοσημείωτο αποτελεί το γεγονός ότι, «Το Χαμόγελο του Παιδιού» αναγνωρίζοντας τον καθοριστικό ρόλο της πρόληψης στην σχολική κοινότητα διατηρεί την επικοινωνία του καθημερινά με τις σχολικές μονάδες ανά την Ελλάδα.
Ο Οργανισμός μέσω του επιστημονικού του προσωπικού έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιεί δράσεις, οι οποίες απευθύνονται στους μαθητές και στις μαθήτριες, στους εκπαιδευτικούς, στους γονείς και κηδεμόνες, ακόμα και διαδικτυακά. Οι διαδραστικές παρεμβάσεις πρόληψης υλοποιούνται από εξειδικευμένη ομάδα Ψυχολόγων του Οργανισμού, πανελλαδικά.
4. Κοινωνική ευαισθητοποίηση
Πόσο σημαντική είναι η συμμετοχή οργανισμών όπως «Το Χαμόγελο του Παιδιού» στην ενημέρωση και υποστήριξη των σχολείων;
Η συμμετοχή οργανισμών όπως «Το Χαμόγελο του Παιδιού» στην ενημέρωση και υποστήριξη των σχολείων είναι ιδιαίτερα σημαντική. Οι οργανισμοί αυτοί διαθέτουν εξειδικευμένο προσωπικό, όπως ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και παιδαγωγούς, οι οποίοι προσφέρουν έγκυρη ενημέρωση σε κρίσιμα ζητήματα, όπως η κακοποίηση ανηλίκων, η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός, η ασφάλεια στο διαδίκτυο και η ψυχική υγεία ευρύτερα. Με τον τρόπο αυτό, συμπληρώνουν ουσιαστικά το έργο του σχολείου, το οποίο συχνά δεν έχει τα μέσα ή τον χρόνο να εμβαθύνει σε τέτοιες θεματικές.
Παράλληλα, συμβάλλουν στην πρόληψη και ευαισθητοποίηση, βοηθώντας τους μαθητές και τις μαθήτριες να αναγνωρίζουν κινδύνους, να καλλιεργούν δεξιότητες αυτοπροστασίας και να αναπτύσσουν την ενσυναίσθηση. Η υποστήριξη δεν περιορίζεται μόνο στους μαθητές και στις μαθήτριες, αλλά επεκτείνεται και σε γονείς/κηδεμόνες και εκπαιδευτικούς, προσφέροντας συμβουλευτικές υπηρεσίες και άμεση βοήθεια μέσα από γραμμές βοήθειας όπως η Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή SOS 1056 που λειτουργεί «Το Χαμόγελο του Παιδιού» σε 24ωρη βάση με εχεμύθεια και ανωνυμία καθώς και ειδικά ψυχοεκπαιδευτικά προγράμματα.
Τέλος, η συνεργασία σχολείων με τέτοιους οργανισμούς καλλιεργεί μια κουλτούρα συνεργασίας και αναδεικνύει ότι, η προστασία και η φροντίδα των παιδιών είναι συλλογική ευθύνη. Έτσι, διαμορφώνεται ένα πιο ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον που ενισχύει την υγιή ανάπτυξη των παιδιών.
Τι μπορεί να κάνει η κοινωνία συνολικά για να μειωθεί το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας;
Η αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας απαιτεί τη συνεργασία ολόκληρης της κοινωνίας, καθώς πρόκειται για ένα πολυδιάστατο φαινόμενο που επηρεάζει άμεσα τη σχολική ζωή και την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Καταρχάς, το σχολείο οφείλει να προάγει ένα κλίμα σεβασμού, αλληλεγγύης και αποδοχής της διαφορετικότητας, μέσα από προγράμματα πρόληψης, βιωματικές δράσεις και συστηματική εκπαίδευση των μαθητών/μαθητριών σε δεξιότητες επικοινωνίας και επίλυσης συγκρούσεων.
Οι εκπαιδευτικοί είναι απαραίτητο σε αυτό το εγχείρημα να είναι αρωγοί. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να εκπαιδεύονται συστηματικά, να αντιλαμβάνονται καταστάσεις και να παρεμβαίνουν με τρόπο ουσιαστικό στη διαχείριση συγκρούσεων. Οι γονείς/κηδεμόνες, από την πλευρά τους, χρειάζεται να καλλιεργούν στο σπίτι αξίες όπως η ενσυναίσθηση και ο σεβασμός, η διαφορετικότητα αλλά και να συνεργάζονται στενά με τους εκπαιδευτικούς για την έγκαιρη αντιμετώπιση προβλημάτων.
Παράλληλα, η Πολιτεία οφείλει να στηρίζει τις σχολικές κοινότητες με επαρκείς πόρους, ψυχολογική υποστήριξη και κατάλληλα εκπαιδευτικά εργαλεία. Σημαντικό ρόλο έχουν επίσης οι ΜΚΟ και οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίοι μπορούν να προσφέρουν ενημέρωση, εξειδικευμένα προγράμματα και γραμμές υποστήριξης για παιδιά και οικογένειες όπως η Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή SOS 1056 που λειτουργεί «Το Χαμόγελο του Παιδιού» ανώνυμα, εχέμυθα και 24/7.
Τέλος, τα μέσα ενημέρωσης και η κοινωνία συνολικά καλούνται να προβάλλουν θετικά πρότυπα συμπεριφοράς και να απορρίπτουν τη βία σε κάθε της μορφή. Μέσα από τη συλλογική ευθύνη και τη συνεργασία όλων των φορέων μπορεί να καλλιεργηθεί ένα ασφαλές, συμπεριληπτικό και υποστηρικτικό σχολικό περιβάλλον, στο οποίο τα παιδιά θα νιώθουν προστατευμένα και θα μπορούν να αναπτυχθούν ολόπλευρα.
Κυρία Χαρδαλούπα, σας ευχαριστώ θερμά για την παρέμβασή σας σε ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα που απασχολεί το σύνολο της σχολικής κοινότητας. Η συμβολή σας είναι ιδιαίτερα πολύτιμη !
